Շարտրի տաճար (ֆր.՝ Cathédrale Notre-Dame de Chartres), կաթոլիկ տաճար, որ գտնվում է Էր և Լուար դեպարտամենտի Շարտր քաղաքում: Գտնվում է Փարիզից 90կմ հարավ-արևմուտք: Գոթիկայի ճարտարապետության գլուխգործոցներից է: 1979 թվականին տաճարն ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում:
Շարտրի տաճարի տեղում հնում եղել են եկեղեցիներ: 876 թվականից Շարտրում պահվում է հանգուցյալ Սուրբ Աստվածածնի պատկերով սավան: Առաջին Մայր տաճարի փոխարեն, որ այրվել է 1020 թվականին, կառուցվել է հսկայական կրիպտեով ռոմանական տաճար: Այն դիմացել է 1134 թվականի հրդեհին, որն ընդգրկել է գրեթե ողջ քաղաքը, սակայն խիստ տուժել է 1194 թվականի հունիսի 10-ի հրդեհից: Այս հրդեհից, որը բռնկվել էր կայծակից, չեն վնասվել արևմտյան ճակատի աշտարակները և կրիպտեն: Սուրբ սավանի հրաշագործ փրկությունը կրակից համարվել է սուրբ նշան և առիթ հանդիսացել նոր, ավելի մեծ շինության կառուցման:
Նոր տաճարի կառուցումը սկսվել է 1194 թվականին` ամբողջ Ֆրանսիայից հավաքված նվիրատվությունների շնորհիվ: Քաղաքաբնակները շինանյութ են ներկրել Շարտրի մերձակայքի քարհանքերից: Նոր տաճարը կառուցվել է հնի հիման վրա` իր մեջ ընդգրկելով այն: Հիմնական աշխատանքները` ներառյալ անվակունդի կառուցումը, ավարտվել են 1220 թվականին: Տաճարի օծումը կատարվել է 1260 թվականի հոկտեմբերի 24-ին Լյուդովիկոս IX-ի ներկայությամբ:
Շարտրի տաճարը 13-րդ դարի վերջից մինչև մեր օրերը պահպանվել է գրեթե անխաթար; Այն չի ավերվել ու թալանվել, չի վերականգնվել ու վերակառուցվել:
Եռակունդ շինությունը հիշեցնում է լատինական խաչ` կարճ, եռակունդ տրանսեպտով: Տաճարի արևելյան մասը ունի մի քանի կիսաշրջանաձև մատուռներ, ոոնցից երեքը նկատելիորեն անցնում են կիսաշրջանի սահմանները: Մնացած չորսն ունեն ավելի փոքր խորություն: Շարտրի տաճարի կամարի կառուցման պահին այն ամենաբարձրն է եղել Ֆրանսիայում` ի հաշիվ կոնտրֆորսներին հենված արկբուտանների: Աբսիդը պահող լրացուցիչ արկբուտանները կառուցվել են 14-րդ դարում: Շարտրի տաճարն առաջինն էր, որի կառուցման մեջ օգտագործվել են ճարտարապետական այնպիսի տարրեր, որոնք նրան հաղորդել են մինչ այդ չտեսնված ներքին գծեր, ինչի հաշվին էլ մեծացել են պատուհանները և անվակունդի բարձրությունը (36մ):
Տաճարի արտաքին տեսքի առանձնահատկությունը նրա երկու խիստ տարբեր աշտարակներն են: 1140 թվականին կառուցված հարավային աշտարակի 105-մետրանոց սրաձողը առանձնանում է ռոմանական բուրգի պարզունակ տեսքով: Հյուսիսային աշտարակը, որն ունի 113մ բարձրություն, մնացել է ռոմանական տաճարից, իսկ 16-րդ դարում ավելացված սրաձողը ուշ գոթիկայի ոճով է կառուցված:
Շարտրի տաճարը բաղկացած է ինը պորտալից, որից երեքը պահպանվել են ռոմանական հին տաճարից: Հյուսիսային պորտալը վերագրվում է 1230 թվականին: Այն զարդարված է Հին կտակարանի կերպարների քանդակներով: Հարավային պորտալը, որը կառուցվել է 1224-1250 թվականների միջակայքում, պարունակում է Նոր կտակարանի սյուժեներով քանդակներ, որոնց կենտրոնական թեման ահեղ դատաստանն է: Աստվածամոր և Հիսուս Քրիստոսին նվիրված արևմտյան պորտալը, որ առավելապես հայտնի է Թագավորական անունով, թվագրվում է 1150 թվականին և հայտնի է Հիսուսի պատկերով` 12-րդ դարում ստեղծված:
Հյուսիսային և հարավային տրանսեպտների մուտքերը զարդարված են 13-րդ դարի քանդակներով: Ամբողջ տաճարում հաշվվում են մոտ 10.000 քանդակային պատկերներ քարից և ապակուց:
Տաճարի հարավային մասում գնվում է 16-րդ դարի աստղադիտական ժամացույց: Մինչև 1793 թվականին դրա մեխանիզմի խափանումը այն ցույց է տվել ոչ միայն ժամը, այլև շաբաթվա օրը, ամիսը, արևածագի և արևամուտի ժամանակը, Լուսնի փուլերը, աստղակերպի ընթացիկ նշանը:
Տպավորիչ է տաճարի ինտերիերը: Ընդարձակ անվակունդը, որի հավասարը չկա ողջ Ֆրանսիայում, ձգվում է դեպի արևելյան մասում գտնվող աբսիդը: Տաճարի հսկայական սյուները միացած են չորս հզոր որմնասյուներով: Խորանը և երգչախմբի համար նախատեսված մասը տարածությունից զատված են փորագրված պատով, որը, կառուցվելով 16-րդ դարում, հետագա երկու հարյուրամյակների ընթացքում պատվել է աստվածաշնչյան կերպարների տարբեր քանդակներով:
Տաճարը հայտնի է գունավոր վիտրաժներով, որոնց ընդհանուր մակերեսը կազմում է 2.000 մ²: Վիտրաժները յուրօրինակ են. դրանք ընդգրկում են մոտ 150 պատուհան, որոնցից ամենահները ստեղծվել են 12-րդ դարում: Բացի արևմտյան ճակատում գտնվող վիտրաժային վարդերից` հայտնի է նաև 1150 թվականին վերագրվող «Աստվածամայրը գեղապակուց» կոմպոզիցիան:
Շարտրի տաճարի առանձնահատուկ գծերից է այն հանգամանքը, որ գույները հագեցած են և պարզ. գույների ստացման այս եղանակի գաղտնիքը չի պահպանվել: Տաճարի հատակը զարդարված է 1205 թվականի լաբիրինթոսով: Այն խորհրդանշոմ է հավատացյալի` դեպի Աստված տանող ուղին: Լաբիրինթոսն ունի միայն մեկ ճանապարհ: Լաբիրինթոսը չափերով համընկնում է արևմտյան ճակատի վարդե պատուհանին:
Համաձայն «Հեռավոր, մով բարձունք» գիտաֆանտաստիկ վավերագրական ֆիլմի` Շարտրի տաճարի լաբիրինթոսն օգնել է լարերի տեսության բացահայտմանը:
Շարտրի տաճարում լավ են պահպանվել միջնադարյան վիտրաժները, այդ թվում` վարդաձև պատուհանները: Այդ շրջանի վիտրաժներում գերիշխում են մուգ կարմիր և կապույտ գույները, իսկ բաց գույները հազվադեպ են հանդիպում: Տաճարի ապակեպատ տարածքի մակերեսը 2044 մ² է:
