Սուրբ Աննայի տաճար (լիտ.՝ Šventos Onos bažnyčia, լեհ.՝ kościół Świętej Anny), գոթական ոճի կաթոլիկ տաճար Վիլնյուսում, քաղաքի ամենահայտնի ու ճանաչելի տեսարժան վայրերից մեկը: Գտնվում է Հին քաղաքում` Մայրոնյո փողոցում: Անվանակոչված է ի պատիվ Մարիամ Աստվածածնի մոր` Աննայի:
Սուրբ Աննայի գյուղական եկեղեցու մասին առաջին վկայությունները վերաբերում են 1394 թվականին: Ենթադրվում է, որ քարե եկեղեցին կառուցվել է 1495-1500 թվականներին և օծվել է 1501 թվականի մայիսի 22-ին: Երբ 1502 թվականին փլուզվել է բերնարդինցիների` հարևանությամբ գործող եկեղեցին, քահանաները պատարագ են անցկացրել Սուրբ Աննայի եկեղեցում: Եկեղեցու մեկենասն էր Լիտվայի մեծ իշխան Ալեքսանդրը (1460-1506):
Տաճարի հիմնադրի անունը հայտնի չէ: Կա ենթադրություն, որ նա եղել է ճարտարապետ Նիկոլայ Էնկինգերը Դանցիգից, ով վերականգնել է տաճարը և բերնարդցիների մենաստանը 1501-1507 թվականներին: Արվեստագետ Քրիստինա Մակովսկան վիճարկում է այս տեսակետը այն փաստի հիման վրա, որ այդ երկու շինությունները խիստ տարբեր ոճերով են կառուցված:
Մակովսկայի կարծիքով տաճարն ամենայն հավանականությամբ կառուցվել է լիտվական մեծ իշխան Յագայլոյի հովանավորությամբ ճարտարապետ Բենեդիկտ Ռեյթի կողմից, ով կառուցել էր նաև Պրահայի մայր տաճարը և կրակովյան Վավել ճարտարապետական համալիրը: Պահպանվել է վկայություն այն մասին, որ Յագայլոն Բենեդիկտ Ռեյթին ուղարկել է Վիլնյուս վարպետ Յակովի հետ. վերջինիս անունը պահպանվել է տաճարի աղյուսներից մեկի վրա: Ճարտարապետը մահացել է 1531-1534 թվականների միջակայքում: Յագայլոյի պատվերով նկարվել է նրա դիմանկարը, որը ներկայումս պահպանվում է Պրահայի մայր տաճարում:
1564 թվականի հրդեհից հետո տաճարը լքվել է և կրկին սկսել գործել միայն 1581 թվականին: Հենց այդ ժամանակ էլ այն ստացել է ներկայիս տեսքը: 17-րդ դարում փլվել են կառույցի կամարները: Վերանորոգվել է հիմնականում եկեղեցու ներքին տարածքը:
1761 թվականի հրդեհից հետո ծեփվել են ծխից սևացած ներքին հատվածները, արտաքին մակերևույթը ներկվել է կարմիր գույնով, իսկ տանիքի փայտե կամարները փոխարինվել են քարե կամարներով: Տաճարի արտաքին տեսքը պահպանվել է հետագա վերանորագումների ժամանակ:
Տարածված մի ավանդության համաձայն` 1812 թվականին Նապոլեոնը հիացել է տաճարի շքեղությամբ և ափսոսանք հայտնել, որ չի կարող տաճարը Փարիզ տեղափոխել: Դրանով հանդերձ` տաճարն օգտագործվել է ֆրանսիական հեծելազորի կողմից, իսկ հետագայում ֆրանսիացիներն այրել են նրա փայտե կահ-կարասին:
1848-1859 թվականներին տաճարը վերանորոգվել է: Նրա արտաքին մակերևույթը կարմիր աղյուսի տպավորություն է թողնում: 1867 թվականի մայիսին հրդեհից առանձնապես վնասվել են տանիքը, դռներն ու պատուհանները: 1746 թվականին կառուցված զանգակատունը 1872 թվականին փոխարինվել է ճարտարապետ Չագինի նախագծած նոր զանգակատնով:
1902-1909 թվականների, փլուզման վտանգից ելնելով, տաճարը կրկին վերանորոգել են: Ամրացվել են հիմքերը, ապահովվել է ջրահեռացումը: Պատերն էլ ամրացրել են մետաղական կոնստրուկցիաներով, նորից կառուցել են կամարներ, վերականգնել ընկած աղյուսները, ներքին մակերևույթը ծեփել` այս անգամ օգտագործելով կարմիր կավ: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տաճարն այլևս չի փակվել:
Տաճարում վերանորոգման աշխատանքներ են անցկացվել նաև 1969-1972 թվականներին լիտվացի ճարտարապետներ Յ. Բարտկունասի և Ն. Կիտկաուսկասի գլխավորությամբ: Վերակառուցվել են աշտարակները, որնք այդ պահին խիստ անմխիթար վիճակում էին: 2008 թվականի ապրիլին ապահովության համար տաճարը շրջակա տարածքից մեկուսացվել է ծառերով, քանի որ Մայրոնյո փողոցում տրանսպորտային միջոցների հոսքի հետևանքով առաջացող տատանումները ճաքեր էին առաջացնում շինության պատերին, և թափվում էին աղյուսները:
Ճարտարապետական տեսանկյունից Սուրբ Աննայի տաճարը ուշ գոթիկայի դրսևորում է, ինչը լայնորեն տարածված էր Ֆրանսիայում և Նիդերլանդներում 15-րդ դարում: Ոչ մեծ չափերով, երկարավուն ուղղանկյունու տեսք ունի կառույցը` 22 մ երկարությամբ և 10 մ լայնությամբ: Արտաքին պատերը բարակ են` չորս զույգ պատուհաններով: Նրանց միջև արտաքին և ներքին կողմերից սյուներ են, որոնք կոնտրֆորսի դեր կատարելով, կրում են սյուների ծանրությունը: Տաճարի ամենաարժեքավոր մասը ճակատային արտաքին մասն է, որը «իրեն հավասարը չունի ոչ միայն լիտվական, այլև արևելաեվրոպական աղյուսե գոթիկայի ճարտարապետության մեջ»: Ճակտոնի կոմպոզիցիան ճարտարապետության գլուխգործոց է: Այն օժտված է արտասովոր պլաստիկայով, բազմազանությամբ և գծերի ու ձևերի շքեղությամբ: Ճակատային մասի համաչափ կոմպոզիցիան ձևավորվում է առանձնահատուկ գեղեցկությամբ, նույն բարձրությամբ երեք աշտարակներով: Պորտալը հակադրվում է ֆասադի դեկորատիվ հիմնական մասին, որի մակերևույթը հարթ չէ: Քիվերից ուղղահայաց վեր են ձգվում պարանի տեսքով զարդապատկերները: Բարձր ու նեղ պատուհանները հատվում են ընդգծված մեծ կամարի հետ, որը միացնում է բոլոր տարրերը: Աշտարակների կամարները մեծ կամարի կրկնությունն են: Արվեստագետ Վլադաս Դրեմայի կարծիքով ֆասադի կոմպոզիցիայում հստակ ընդգծվում է Լիտվայի մեծ իշխանության խորհրդանիշը` Գեդիմինի սյուները:
Տաճարի շինարարության մեջ օգտագործվել է 33 ձևի դեղին աղյուս, որը բծախնդրորեն մշակված է` մեծ կայունություն ձեռք բերելով խոնավության և ջերմաստիճանի տատանման հանդեպ: 1761 թվականի հրդեհից հետո արտաքին պատերը ներկվել են կարմիր գույնով:
Տաճարի ներսույթը առանձնահատուկ հետաքրքրություն չի առաջացնում: Այն ունի մեկ նավ` 12.4մ բարձրությամբ, որը խորանից անջատված է գոթական ոճի կամարով: Նավի երկարությունը 19 մ է, լայնությունը` 8.7 մ, բարձրությունը` 12.7 մ: Կամարները զարդարում են ջլաղեղները: Հյուսիսային մասում գտնվում են ավանդատունը և պատշգամբասրահը, որոնք կառուցվել են 1613 թվականին: Նրանք միացնում են Սուրբ Աննայի տաճարը բերնարդցիների եկեղեցուն:
Աջ մասում գտնվում է նեոգոթիկայի ոճով կառուցված զանգակատունը, որը կառուցվել է 1873 թվականին ճարտարապետ Չագինի նախագծով: Այն բարձր գնահատանքի չի արժանացել: Զանգակատան հետևում երկհարկանի մատուռն է` «Քրիստոսի աստիճանները» (կառուցվել է 1617 թվականին): 1752 թվականին այն ընդարձակվել է. կառուցվել են ներքին աստիճաններ, ներսույթը զարդարվել է բարոկկոյի ոճով որմնանկարներով:
Տաճարը մայիս-սեպտեմբեր ամիսներին բաց է ամեն օր 10:00-ից 18:00-ը` բացի կիրակիից: Հոկտեմբեր-ապրիլ ամիսներին բացվում է պատարագից կես ժամ առաջ: Սպասարկումը կատարվում է լիտվերենով երկուշաբթիից շաբաթ մինչև 17:30-ը, կիրակի և տոն օրերին` մինչև 9:00 և 11:00 :