Յաֆֆյան դարպասներ (եբր.՝ שער יפו, Շաար Յաֆո, արաբ․՝ باب الخليل, Բաբ-էլ-Խալիլ (Ընկերոջ դարպասներ), նաև արաբերեն Bab Mihrab Daud, «Դավթի աղոթախցի դարպասներ», նաև Դավթի դարպասներ), քարե շքամուտք Երուսաղեմի Հին քաղաքի պատմական պատի մեջ: Հին քաղաքի պատերի մեջ բացված ութ դարպասներից մեկն է և քրիստոնեական ու հայկական թաղամասերի գլխավոր դարպասը: Գտնվում է Հին քաղաքի արևմտյան մասում՝ դեպի Յաֆֆա տանող արևմտյան և դեպի Բեթղեհեմ ու Խևրոն տանող հարավային ճանապարհների կարևոր խաչմերուկում: Այս երկու ճանապարհները մինչև օրս էլ Երուսաղեմի կենտրոնական կարևոր զարկերակներն են:
Հին քաղաքի միակ դարպասներն են, որ տանում են դեպի արևմուտք՝ դեպի Միջերկրական ծով, նաև միակն են, որ գտնվում են պատի հետ ուղիղ անկյան տակ: Այս դիրքը կարող էր ընտրված լինել պաշտպանողական նպատակներով, որպեսզի դանդաղեցվի հարձակվողների առաջխաղացումը:
Հին քաղաքի պատի մյուս մասերի քարերի նման Յաֆյյան դարպասների քարերն ավազագույն մեծաղյուսներ են: Մուտքի բարձրությունը մոտավորապես 6 մետր է, իսկ նրա վրա ևս 6 մետր բարձրանում է պատը:
Ինչպես Յաֆֆյան դարպասները, այնպես էլ Յաֆֆյան ճանապարհն անվանվել են Միջերկրական ծովի ափին գտնվող Յաֆֆո նավահանգստի անունով, որտեղից իր ծովային ճանապարհորդությունն է սկսել Հովնան (եբրայերեն՝ Յոնահ) մարգարեն, և որտեղ իրենց ճանապարհին կանգ էին առնում Հին քաղաք գնացող ուխտավորները: Ժամանակակից №1 խճուղին, որն սկսվում է Յաֆֆյան ճանապարհի արևմտյան մասից, Թել Ավիվ-Յաֆֆո ուղեգծի վերջնամասն է:
Դարպասների արաբերեն անվանումը` Բաբ-էլ-Խալիլ (Ընկերոջ դարպասներ), վերաբերում է Խևրոնում հուղարկավորված Աբրահամին` Աստծո սիրելիին: Քանի որ Աբրահամն ապրում էր Խևրոնում, Յաֆֆյան դարպասները կոչվում են նաև «Խևրոնյան դարպասներ»: Արաբները այդ դարպասներն անվանում են նաև «Բաբ Միհրաբ Դաուդ» (Դավթի աղոթախցի դարպասներ), քանի որ Դավիթ թագավորը իսլամում մարգարե է համարվում: Խաչակիրները, որոնք վերականգնել էին Յաֆֆյան դարպասների մոտ գտնվող Դավթի աշտարակը, դարպասներ էին կառուցել նաև այժմյան Յաֆֆյան դարպասների հետնամասում` անվանելով դրանք «Դավթի դարպասներ»` Դավթի աշտարակի անունով:
Հանդիսավոր բացվել են 1538 թվականին ավելի վաղ շրջանի դարպասների տեղում Հին քաղաքի պատերի վերականգնման նախագծի շրջանակներում, որ իրականացվում էր Օսմանյան կայսրության Սուլեյման Հրաշալի տիրակալի հրամանով:
Անմիջապես դարպասների ներսում՝ երկաթե ճաղավանդակներով ցանկապատից ձախ, գտնվում է երկու գերեզման: Ենթադրվում է, որ դրանք Հին քաղաքի պատերի շինարարությունը Սուլեյմանի հրամանով ստանձնած երկու ճարտարապետների գերեզմաններն են: Լեգենդի համաձայն, երբ Սուլեյմանը տեսավ, որ ճարտարապետները Սիոն լեռն ու Դավիթ թագավորի գերեզմանը թողել են տարածքի պատերից դուրս, հրամայել է սպանել նրանց: Սակայն, հարգելով նրանց տպավորիչ ձեռքբերումները, նա հուղարկավորել է ճարտարապետներին պատերից ներս՝ Յաֆֆյան դարպասների կողքին:
Հետիոտների կողմից օգտագործված Հին դարպասներից աջ պատի մեջ կա ճեղքվածք, որի միջով անցնում է ավտոճանապարհը: Այն բացվել է 1898 թվականին, երբ Վիլհելմ 2-րդ կայսրը պնդում էր, որ քաղաք մտնի իր սպիտակ ձիուն հեծած: Այնտեղ տարածված լեգենդի համաձայն՝ Երուսաղեմը կղեկավարի այն թագավորը, որը քաղաքի դարպասներից ներս կմտնի սպիտակ ձիով: Այդ պատճառով էլ, որպեսզի գոհացնեն կայսրի փառամոլությունը, բայց խուսափեն լեգենդում գուշակվածից, օսմանյան իշխանությունները նախընտրեցին քանդել ամրոցի պատի մի մասը և լրացնել այն Դավթի աշտարակի մոտ, և կայսրին թույլ չտալ մտնել դարպասներից: Կայսրն էլ կարծեց, թե ներս է մտել Յաֆֆյան դարպասներից: Այդ ճեղքվածքով մինչև այժմ իրականացվում է ավտոմեքենաների երթևեկությունը հին և նոր քաղաքների միջև: (Այլ տարբերակի համաձայն՝ պատի ճեղքվածքը արվել է նրա համար, որ կայսրը կարողանա քաղաք մտնել իր կառքովref>Bard, Mitchell Geoffrey, Schwartz, Moshe, 1001 facts everyone should know about Israel, Rowman & Littlefield, 2005, p.115</ref>:)
1907 թվականին Յաֆֆյան դարպասների տանիքին տեղադրվեցին ժամացույցներ, իսկ 1908 թվականին դարպասների վրա կառուցվեց ժամային աշտարակ` Խիննի հովտի վերին մասում զարգացող գործնական շրջանի սպասարկման համար: Աշտարակը պիտի դառնար 1900 թվականին Օսմանյան կայսրության կողմից կառուցված շուրջ 100 այդպիսի աշտարակներից մեկը, որ կանգնեցվել էին ի նշանավորումն սուլթան Աբդուլ Համիդ 2-րդի 25-ամյա իշխանության: Աշտարակի արժեքը կազմում էր 20000 ֆրանկ, քաղաքն այնքան աղքատ էր, որ փողերը հավաքել էին, այդ պատճառով էլ աշտարակի կառուցումն ավարտվեց միայն 1908 թվականին: Դրանից հետո աշտարակը շատ քիչ կանգուն մնաց, և 1922 թվականին այն քանդվեց բրիտանացիների կողմից:
Ներկայում Իսրայելին և Պաղեստինին պատկանող տարածքում կառուցվել է այդպիսի 7 աշտարակ, որոնք գտնվում են Սոֆեդում, Ակրայում, Խայֆայում, Նազարեթում, Նաբլուսում, Երուսաղեմում և Յաֆֆոյում: Այն փաստը, որ Երուսաղեմում ժամային աշտարակի կառուցման համար ընտրվել են հենց Յաֆֆյան դարպասները, ցույց է տալիս այդ ժամանակաշրջանում Յաֆֆյան դարպասների կարևոր նշանակությունը:
Աշտարակը կառուցվել էր կրաքարից, որը բերվել էր Խիզկիյագու անձավից: Այն բարձրացվել էր 4 մետր և պսակվել 4 թվահարթակներով, որոնք ուղղված էին հորիզոնի չորս կողմերին: Արևելյան և հյուսիսային թվահարթակները ցույց էին տալիս պաշտոնական (եվրոպական) ժամանակը, իսկ հյուսիսայինն ու հարավայինը՝ տեղական ժամանակը: Թվահարթակների տակ գտնվում էր զանգը և օսմանյան իշխանության խորհրդանիշը՝ աստղով կիսալուսինը:
Յաֆֆյան դարպասների դիմաց գտնվող Բեցալել տաղավարը ծածկված էր սպիտակ թիթեղով ծածկված ատամնաշարավոր տանիք ունեցող փայտյա կառուցվածքով և աշտարակով, որը կառուցվել էր 1912 թվականին Բեցալելի Արվեստի և դիզայնի ակադեմիայի արվեստանոցում և ցուցադրությունների սրահում: Տաղավարը նախագծված էր հատուկ զբոսաշրջիկների և այլ այցելուների համար և տեղակայված էր Հին քաղաք գնալու և այնտեղից դուրս գալու ճանապարհին: Տաղավարի առջև՝ Յաֆֆյան դարպասների մուտքի մոտ, գտնվում է սաբիլը:
Տաղավարը քանդվել է տեղադրվելուց 6 տարի հետո:
1917 թվականին բրիտանական զորքերի հրամանատար Էդմունդ Ալլենբին Յաֆֆյան դարպասներով ոտքով մտավ Հին քաղաք` որպես հարգանքի նշան քաղաքի հանդեպ և ցանկանալով խուսափել կայսրի հետ համեմատվելուց, որը Երուսաղեմ էր մտել 1898 թվականին: Ալլենբին Դավթի աշտարակում ճառ արտասանեց:
1944 թվականին բրիտանացիները քանդեցին քաղաքի պատի մոտ գտնվող մնացած շինությունները` փորձելով պահպանել Երուսաղեմի պատմական տեսքը:
Մ. թ. 132 թվականին գրավելով Երուսաղեմը` Ադրիան կայսրը այն վերակառուցեց որպես «Էլիա Կապիտոլինա» անվանումով հռոմեական քաղաք: Մյուս քաղաքներից հեռավորությունը հաշվելու համար սկզբնական կետ հանդիսացավ Դամասկոսի դարպասների ներսում գտնվող հրապարակի բարձր սյունը, որ ցույց է տրված Մադաբյան խճանկարային քարտեզի վրա: Ըստ երևույթին, այդ սյունն ընկել է կամ քանդվել բյուզանդական ժամանակաշրջանի ընթացքում:
20-րդ դարում որպես զրոյական կետ ծառայում էր Յաֆֆյան դարպասների առջև գտնվող հրապարակը, Բրիտանական մանդատի ժամանակաշրջանում Պաղեստինում դեպի Երուսաղեմ և Երուսաղեմից դուրս հեռավորությունը հաշվելու համար որպես զրոյական կետ ծառայում էր ավտոճանապարհի վրա գտնվող ցուցատախտակը: Այժմ այն բացակայում է:
1947-1949 թվականների արաբ-իսրայելական պատերազմի ժամանակ Իսրայելի զորքերը կատաղի պայքար էին մղում Յաֆֆյան դարպասների վրա հսկողություն ունենալու համար` նպատակ ունենալով Հին քաղաքի հրեական թաղամասը միացնել Արևմտյան Երուսաղեմի հետ: Իսրայելական ուժերին չհաջողվեց իրենց ձեռքը վերցնել վերցնել դարպասների վերահսկողությունը: Իսրայելի և Հորդանանի միջև կնքված զինադադարի պայմանագրի համաձայն՝ պատերազմի ավարտից հետո Յաֆֆյան դարպասները հայտնվեցին չեզոք գոտում և փակվեցին մինչև 1967 թվականը: 1967 թվականի 6-օրյա պատերազմից հետո դարպասները նորից բացվեցին:
2000 թվականին Հովհաննես Պողոս II պապն Իսրայել կատարած իր այցի ժամանակ Հին քաղաք մտավ Յաֆֆյան դարպասներով:
Այժմ Յաֆֆյան դարպասների առջև գործում են ստորգետնյա ավտոկայանատեղի` Հին քաղաք այցելող զբոսաշրջիկների համար, ինչպես նաև Մամիլա առևտրի կենտրոնը, փոստային բաժանմունք և Քրիստոնեական տեղեկատու կենտրոն: Յաֆֆյան դարպասներն ակտիվորեն օգտագործվում են ինչպես հետիոտների, այնպես էլ տրանսպորտային միջոցների կողմից:
Դարպասների դիրքը որոշվում է քաղաքի տեղագրությամբ, որ տեղակայված է Ակրայի հյուսիսային բլրի և Սիոն լեռան հարավային բլրի միջև՝ հովտի երկայնությամբ, որի շարունակությունն է հանդիսանում Յաֆֆյան ճանապարհը: Ճանապարհը և նրա երկարությամբ անցնող հովիտը շարունակվում են դեպի արևելք և ավելի հեռու՝ դեպի Տիրոպեոն հովիտ` քաղաքը բաժանելով հյուսիսային և հարավային մասերի` հյուսիսում քրիստոնեական և մուսուլմանական թաղամասերով, հարավում` հայկական և հրեական:
Յաֆֆյան դարպասներից դուրս գտնվում է ոչ մեծ հրապարակը, որի կողմերի երկայնքով տեղադրված են զբոսաշրջային տեղեկատու օֆիսն ու խանութները: Հրապարակի ելքերը տանում են դեպի քրիստոնեական թաղամաս (ձախից), մուսուլմանական թաղամաս (ուղիղ առաջ) և հայկական թաղամաս (աջ, Դավթի աշտարակի հետևում): Մուսուլմանական թաղամաս կարելի է անցնել այն փողոցով, որը տանում է Յաֆֆյան դարպասներից դեպի արևելք, երբեմն այն կոչվում էր «Մայրաքաղաքային փողոց», սակայն այսօր այն հայտնի է որպես «Դավթի փողոց» և շուկայի մի մասն է:
Հրապարակի աջ կողմում՝ Յաֆֆյան դարպասներից դեպի արևմուտք, գտնվում է հինավուրց Դավթի աշտարակը (եբր.՝ מגדל דוד, Միգդալ Դավիթ, անգլ.՝ Tower of David, Թաուըր օֆ Դավիդ, արաբ․՝ برج داود, Բարջ Դաուդ)` Երուսաղեմի ամենահայտնի տեսարժան վայրերից մեկը: Ամրոցը կառուցվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարում Հին քաղաքի պաշտպանության և ռազմավարական թույլ օբյեկտների ամրացման նպատակով, այնուհետև քանդվել և վերակառուցվել է Երուսաղեմը գրավող քրիստոնյա, մուսուլման, մամլուք և Օսմանյան կայսրության նվաճողների կողմից: Ամրոցում հայտնաբերվել են կարևոր հնագիտական իրեր, որոնց տարիքը կազմում է 2700 տարի: Դավթի աշտարակը հայտնի վայր է միջոցառումների, համերգների, ժողովրդական տոնավաճառների և լուսաձայնային ներկայացումների անցկացման համար: Իր անունը Դավթի աշտարակն ստացել է բյուզանդացի քրիստոնյաների կողմից, որոնք կարծում էին, որ այդ վայրում է եղել Դավիթ թագավորի պալատը:
2010 թվականին Իսրայելի հնությունների վարչությունը վերջացրեց Յաֆֆյան դարպասների մաքրման ու վերականգման երկամսյա աշխատանքները, որը Հին քաղաքի պատերը ողջ երկարությամբ նորացնելու՝ 2007 թվականին սկսած 4 միլիոն դոլար արժողությամբ նախագծի մի մասն էր: Մաքրումը իր մեջ ներառում էր թափված քարերի փոխարինում, պատերի մաքրում ավտոմեքենաների տասնամյա արտաժայթքումներից և 1593 թվականին դարպասների բացման հանդիսավոր արարողության ժամանակ տեղադրված արաբերեն գրության վերատեղադրում: Աշխատանքների ժամանակ Յաֆֆյան դարպասների մոտակայքում հայտնաբերվել է նաև մ.թ. 2-րդ կամ 3-րդ դարերի հին ջրանցույց կամուրջ: