Ժանտախտի սյուն, Կենտրոնական Եվրոպայում տարածված հուշարձանի տեսակ: Այն սովորաբար բարոկկո ոճով կառուցված սյուն է` վրան կույս Մարիամի արձան: Սյունը կանգնեցնում են քաղաքային հրապարակի կենտրոնում:
Քանի որ նման սյուները, որպես կանոն, կանգնեցվում էին
համաճարակներից ազատվելու կամ պատերազմներում հաղթելու առթիվ` ի նշան
երախտագիտության, ապա Աստվածածնի կերպարը հաճախ շրջապատված էր լինում
այլ սրբերի պատկերներով` սուրբ Վարվառա, սուրբ Սեբաստիան, Կառլո
Բարոմեո:
Ժանտախտի` բարոկկո ոճով սյուների նախատիպը Կենտրոնական Եվրոպայում
Աստվածածնի քանդակն է Կոստանդինի բազիլիկում, որ կառուցվել է 1614
թվականին Հռոմի
Սանտա Մարիա Մաջորե բազիլիկի առաջ: Նման հուշարձանները Արևմտյան
Եվրոպային հայտնի էին վաղ միջնադարից, օրինակ` Կլերմոն Ֆերանի
համանման հուշասյունը հիմնվել էր դեռևս 10-րդ դարում:
Հայտնի օրինակներ
- Ժանտախտի առաջին սյունը Կենտրոնական Եվրոպայում Մարինյան սյունն
է, որ բացվել է 1638 թվականին
Մյունխենի Մարիենպլաց հրապարակում շվեդական հարձակումից և
ժանտախտի համաճարակից ազատվելու առթիվ:
- Երեսնամյա պատերազմի ավարտից հետո հայտնվում է սուրբ Մարիամին
նվիրված սյուն Պրահայում`
Հին քաղաքի հրապարակում: Երկար տարիներ սյան` կեսօրին գցած ստվերը
խորհրդանշել է Պրահայի միջօրեականի գիծը: Հուշարձանն ավերվել է 1918
թվականին` Հաբսբուրգների դեմ բարձրացած հեղափոխական շարժումների
ժամանակ:
- 1693 թվականին ժանտախտի սյուն է կանգնեցվել Վիեննայում: Այն
նվիրված է եղել ոչ թե Մարիամ Աստվածածնին, այլ Սուրբ երրորդությանը:
Կողքից դիտելիս սյունը գրեթե չի երևում. այն ծածկված է սրբերի,
հրեշտակների մարմարե քանդակներով:
- Ժանտախտի սյան առավել նշանակալից օրինակ է Սուրբ երրորդության
հուշասյունը Չեխիայի Օլոմոուց քաղաքում: 35-մետրանոց սյան կառուցումը
տևել է 38 տարի` 1716-ից մինչև 1754 թվականը: Հուշարձանն այնքան մեծ
է, որ նրա հիմքում մատուռ է հիմնվել: 2000 թվականին Օլոմոուցի
ժանտախտի սյունը ընդգրկվել է Համաշխարհային ժառանգության ցանկում`
որպես միջնադարյան եվրոպական բարոկկոյի վառ դրսևորում:
Տես նաև
Արտաքին հղումներ
